Cordyceps to rodzaj pasożytniczych grzybów z rodziny maczużnikowatych. W serialu i grze The Last of Us jest on przedstawiony jako źródło zabijającej ludzi pandemii. Czy taki scenariusz jest realistyczny?
W grach gatunkiem atakującym ludzkość jest Ophiocordyceps unilateralis. W rzeczywistości gatunek ten atakuje jedynie plemię mrówek Camponotini. Infekcja rozpoczyna się od wylądowania na grzbiecie mrówki zarodnika. Ophiocordyceps przeczepia się do oskórka (pancerza) mrówki i przy pomocy specjalnych enzymów rozpuszcza pancerz. Po przebiciu się grzyb zaczyna formować appressorium (przycistkę). Jest to sposób mocowania grzyba do pancerza, zapobiegający odklejeniu, czy też spłukaniu przez wodę. Zarodnik zaczyna wtedy kiełkować. Cały proces możemy porównać do zapuszczania korzenia, z tym że zamiast gleby podłożem jest owad.
Mrówka nie posiada żadnych mechanizmów obronnych przeciw infekcji — komórki grzyba mogą więc się rozprzestrzeniać bez żadnych ograniczeń. Jakby tego było mało, przekazują sobie informacje i łączą się i jedną strukturę. W krótkim czasie około 50% masy owada zmienia się w grzyba. Wbrew obiegowej opinii, Ophiocordyceps nie infekuje mózgu ani układu nerwowego. Wystarcza mu kontrola nad mięśniami i odnóżami. Gdy funkcje motoryczne są już opanowane, grzyb zaczyna szukać miejsca o odpowiedniej temperaturze i wilgotności. Na ogół jest to zapewniający cień liść położony na niewielkiej wysokości, niedaleko kolonii mrówek. Po odnalezieniu upragnionego miejsca mrówka wgryza się żuwaczką w liść, a grzyb wypuszcza odpowiednie składniki chemiczne, które powodują, że jej ciało zastyga w bezruchu. A dlaczego mrówka nie pójdzie prosto do kolonii? Są aż dwa powody – mrówki potrafią zidentyfikować i usunąć zainfekowane osobniki, a warunki panujące w kolonii, nie są odpowiednie do rozrostu grzyba.
Po uczepieniu się liścia grzyb zaczyna rozprzestrzeniać się na resztę ciała. Dopiero wtedy owad umiera. Z głowy mrówki wyrastać szypułka (owocnik), która rozsiewa zarodniki. Niesione wiatrem zarodniki infekują kolejne mrówki i cykl się powtarza.
Czy infekcja Cordycepsem jest możliwa?
Na szczęście nie. W serialu ekspert od grzybów podaje, że na skutek globalnego ocieplenia grzyb mógłby zmutować. Na szczęście wiemy, że to nieprawda. Globalne ocieplenie to zdarzenie cykliczne. Tylko w ciągu ostatnich 800000 lat, było osiem globalnych ociepleń. Tymczasem odkryto ślady Ophiocordyceps unilateralis sprzed 48 milionów lat. Oznacza to, że mimo licznych zmian klimatycznych i upływu milionów lat, grzyb uparcie trzyma się tylko jednego rodzaju mrówki.
Innym powodem, dla którego infekcja Cordycepsem nie wchodzi w grę, jest specjalizacja. Niemal każdy aspekt grzyba nastawiony jest na ten konkretny gatunek. Zarówno sposób infekcji, jak i produkowane substancje chemiczne działają tylko na mrówki. Grzyb ma też bardzo specjalistyczne narzędzia służące do kontrolowania mrówek. Nawet wiec, gdyby uzyskał możliwość infekcji człowieka, nie zdołałby nad nim przejąć kontroli. Gdyby jednak jakimś cudem doszło do tego, ludzkość nie byłaby całkowicie bezbronna. Istnieje gatunek grzyba pasożytujący na Cordycepsie (blokujący jego zdolności rozrodcze).
Inne grzyby zagrażające ludziom
Nie oznacza to jednak, że ludzkość jest całkowicie bezpieczna. Drożdże z rodzaju Exophiala, często spotykane w kuchni i łazience wywołują chorobę zwaną Stopą madurską. To zakaźna choroba skóry, przebiegająca niekiedy z zajęciem mięśni, kości i sąsiadujących narządów. Zakażenie przypomina efekt infekcji pokazany w grach – ścieniała skóra nogi pokryta jest okrągłymi bąblami. Czasami leczenie okazuje się nieskuteczne i jedyną metodą może być amputacja.
Innym przykładem infekcji pasożytniczym grzybem jest Buławinka czerwona. Jej przetrwalniki o nazwie sporysz atakują zboża i trawy. Spożycie zakażonego zboża jest przyczyną halucynacji i przykurczów mięśni, prowadzących do martwicy tkanek. W 994 roku w Akwitanii zmarło z tego powodu ok. 40 tys. ludzi. Ostatnia duża infekcja miała miejsce w roku 1951 roku w niewielkiej francuskiej wsi Pont-Saint-Esprit. W wyniku konsumpcji mąki pochodzącej z zakażonego zboża u wielu mieszkańców wystąpiły halucynacje i agresywne zachowania. Śmierć poniosło 7 osób, a wiele innych było hospitalizowanych. Wydarzenie nazwano zbiorowym szaleństwem w Pont-Saint-Esprit.
Źródła:
https://www.mentalfloss.com/article/558020/pont-saint-esprit-france-1951-bread-poisoning-mass-hallucinations
https://portal.abczdrowie.pl/sporysz
https://www.nationalgeographic.com/animals/article/cordyceps-zombie-fungus-takes-over-ants
https://www.theatlantic.com/science/archive/2017/11/how-the-zombie-fungus-takes-over-ants-bodies-to-control-their-minds/545864/
