Historia Nagrody Nobla: Jak i Dlaczego Powstała?

Choć w dzisiejszych czasach nazwisko Alfreda Nobla kojarzy się z Pokojową Nagroda Nobla, nie zawsze tak było. Ojciec Alfreda — Immanuel, był inżynierem, który prowadził fabryki zbrojeniowe i budował miny morskie dla Rosji podczas wojny krymskiej, a sam Alfred słynął z opracowywania nowych rodzajów materiałów wybuchowych. Wśród jego wielu patentów znajdują się m.in. projekty detonatorów, ładunków wybuchowych i bezdymnego prochu zwanego balistytem. W 1867 roku Alfred Nobel opanował swój najsłynniejszy wynalazek, czyli dynamit. W tamtym czasie był to najsilniejszy i najbezpieczniejszy w transporcie materiał wybuchowy. Dzięki temu i wielu innym patentom Alfred Nobel stał się bajecznie bogaty. Przedsiębiorca posiadał niemal 100 fabryk wytwarzających materiały wybuchowe i amunicję.

Wszystko to rodzi pytanie, dlaczego człowiek, który zbudował swoją potęgę na wojnie i zniszczeniu, nagle postanowił przeznaczyć cały swój majątek na nagrodę dla ludzi utrwalających pokój na świecie. Okazuje się, że przyczynił się do tego zwykły dziennikarski błąd.

Alfred Nobel urodził się 21 października 1833 roku w Sztokholmie w Szwecji. Był chemikiem, inżynierem i wynalazcą. Za życia udało się opatentować 355 wynalazków. Wynalazki Nobla przysporzyły mu wielkiej fortuny, z którą przyszła także niesława. Niektórzy uważali go za potwora, który dorobił się majątku na ludzkiej krwi. Nobel jednak nie zdawał sobie z tego sprawy. Uważał się za osobę, która dzięki swoim wynalazkom przyczynia się do rozwoju ludzkości, napędza gospodarkę, a nawet ratuje ludzie życie. O tym, jak jest postrzegany, dowiedział się dopiero w 1888 roku gdy przeczytał w gazecie własny nekrolog, zatytułowany „Handlarz śmiercią nie żyje”.

Kto wynalazł skalę Celsjusza?

Nekrolog Nobla

Nekrolog był dziennikarską pomyłką. Redakcje gazet celem zaoszczędzenia czasu, przygotowują szablon artykułu na wypadek śmierci sławnej osoby. Artykuł taki zawiera podstawowe fakty z życia danej osoby, a dziennikarz musi dodać jedynie okoliczności śmierci. Tak naprawdę osobą zmarłą był brat Alfreda — Ludvig, jednak z jakiegoś powodu w świat poszła informacja, że był to Alfred. Nobel miał wtedy wyjątkową okazję, aby dowiedzieć się, jak naprawdę postrzegała go opinia publiczna i jaka spuścizna po nim pozostanie. A opinia ta niestety nie była zbyt pochlebna. Większość artykułów skupiała się na tym, że Nobel dorobił się na wojnie i cudzym nieszczęściu. Dla Nobla było to wstrząsające przeżycie. Do tej pory postrzegał się jako jeden z trybików światowego rozwoju. Nobel uważał, że nawet jego najbardziej śmiertelne wynalazki przyczyniają się do ogólnego dobra, gdyż jeśli armie będą dysponowały potężną bronią, będą bały się jej użyć w obawie odwetu, co doprowadzi do pokoju. Oprócz tego Nobel postrzegał dynamit jako narzędzie pracy, a nie wojny. Zarówno dynamit, jak i detonatory zwiększały bezpieczeństwo używania ładunków wybuchowych (nitrogliceryna jest bardzo niestabilna) jak i ograniczały liczbę nieszczęśliwych wypadków. Oba wynalazki były używane powszechnie w przemyśle wydobywczym, kamieniołomach, podczas prac budowlanych i rozbiórkowych. Jednak dla gazet najważniejszy był wkład Nobla w sztukę wojenną.

Nagroda Nobla

Alfred Nobel zmarł 10 grudnia 1896 r. – osiem lat po publikacji niefortunnego nekrologu. Miał 63 lata. Ku powszechnemu zdumieniu okazało się, że jakiś czas po publikacji niepochlebnych artykułów Nobel zmienił całkowicie swój testament. W nowej wersji zażyczył sobie, aby jego fortuna została wykorzystana do ufundowania corocznej nagrody, przyznawanej za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie lub zasługi dla ludzkości. Nagroda Nobla miała być przyznawana w kategoriach: fizyka, chemia, fizjologia lub medycyna, literatura oraz za przyczynienie się do utrwalania pokoju. Na ten cel Nobel zapisał 94% swoich aktywów, czyli 31 mln koron (ok. 175 mln euro w 2020 r.), Ze względu na sceptycyzm otaczający ostatnią wolę, norweski parlament zatwierdził ją dopiero 26 kwietnia 1897 r. Wykonawcy testamentu, Ragnar Sohlman i Rudolf Lilljequist, utworzyli wtedy Fundację Nobla, która działa do dziś.

Dlaczego w talii kart znajduje się joker?

Nie wiemy na pewno, czy zmiana testamentu była podyktowana szczerym zamiarem zmiany świata na lepsze, czy zwykłą próbą poprawienia rodowego wizerunku, jednak niezależnie od intencji Alfredowi Noblowi udało się spełnić swoje marzenie i jego nazwisko już na zawsze będzie utożsamiane z pokojem, a nie działaniami wojennymi.