Co to jest impeachment? - Porcja Wiedzy

W świetle prawa prezydent USA jest takim samym obywatelem jak każdy inny, jednak w praktyce wolno mu nieco więcej. Spowodowane jest to immunitetem, przysługującym głowie państwa. Nie oznacza to, że prezydent jest bezkarny – po prostu nie może być sądzony w trakcie swojej kadencji. Załóżmy, że prezydent został przyłapany na posiadaniu narkotyku, albo jest oskarżony o przemoc domową. W tym momencie jego obrońca składa do sądu wniosek o utajnienie akt sprawy i odroczenie rozprawy do czasu zakończenia kadencji i jeśli dane przestępstwo nie wpływa na zdolność dowodzenia krajem, sprawa zostaje odroczona. Co, jednak jeśli prezydent popełni poważne przestępstwo? Wtedy, aby usunąć go ze stanowiska, konieczny jest impeachment.

Impeachment (ang. oskarżenie) jest procedurą, która umożliwia postawienie przed sądem prezydenta, wiceprezydenta i innych funkcjonariuszy cywilnych chronionych immunitetem. Konstytucja określa szeroki zakres przestępstw, które mogą prowadzić do oskarżenia. Artykuł drugi, sekcja czwarta konstytucji USA mówi:

„Prezydent, wiceprezydent i każdy funkcjonariusz cywilny Stanów Zjednoczonych zostaje usunięty z urzędu w razie postawienia przez Izbę Reprezentantów w stan oskarżenia i skazania za zdradę, przekupstwo lub inne ciężkie przestępstwa albo przewinienia”.

Jednak wszczęcie impeachmentu nie oznacza natychmiastowego zakończenia prezydentury. Impeachment to długa procedura prawna, która musi przejść przez wiele instancji. Sprawa najpierw trafia do Izby Reprezentantów, z inicjatywy jej członków, lub zewnętrznej. Następnie odbywa się debata a po niej głosowanie. Głosowanie może zostać rozbite na pojedyncze zarzuty. Aby wniosek przeszedł, musi za nim zagłosować większość członków. W przypadku Izby Reprezentantów oznacza to minimum 218 głosów (z 435).

Czym są ciasteczka (cookies)?

Jeśli Izba zagłosuje na „tak”, sprawa trafia do Senatu, gdzie pod przewodnictwem sędziego Sądu Najwyższego odbywa się posiedzenie. Do przegłosowania impeachmentu potrzebne są dwie trzecie głosów. Dopiero wtedy prezydent traci urząd i dopiero wtedy może zostać postawiony w stan oskarżenia.

Jak trudne jest usunięcie urzędującego prezydenta, pokazuje historia. W przeszłości do impeachmentu dochodziło dwa razy. Obie próby zakończyły się niepowodzeniem.

Andrew Johnson był pierwszym prezydentem, przeciw któremu wszczęto procedurę. Oskarżono go o złamanie prawa po tym, jak zdymisjonował amerykańskiego sekretarza wojny, Edwina Stantona, bez pozwolenia Kongresu. Według obowiązującego wtedy prawa, prezydent był zobowiązany do zasięgnięcia opinii Senatu o takich decyzjach. Jego impeachment został przegłosowany w Izbie Reprezentantów, jednak po trafieniu do Senatu, wniosek został odrzucony różnicą jednego głosu.

Drugim prezydentem był Bill Clinton zamieszany w skandal obyczajowy z Monicą Lewinsky (1998). Clinton był oskarżony o krzywoprzysięstwo i utrudnianie pracy wymiaru sprawiedliwości (naciski na świadków), ale podobnie jak w przypadku Johnsona oskarżenie nie przeszło przez Senat.

Afera Watergate

Największym „pewniakiem” do usunięcia z urzędu był Richard Nixon. Prezydent założył organizację nazwaną „Komitet Reelekcji Prezydenta”, którą wykorzystywał do przeprowadzania nielegalnych działań przeciw swoim politycznym przeciwnikom. Włamania, kradzieże, szantaż czy też podsłuchy były na porządku dziennym. Kiedy ludzie Nixona zostali schwytani na próbie włamania do siedziby Partii Demokratycznej, członkowie administracji robili wszystko, aby sprawę uciszyć. W końcu wszczęto procedurę impeachmentu, jednak zanim zdołano postawić prezydenta w stan oskarżenia, zhańbiony Nixon ustąpił ze stanowiska. Jego następca, Gerald Ford po objęciu władzy wydał ułaskawienie, dzięki czemu Nixon uniknął konsekwencji swych czynów. Po wielu latach prezydent przyznał się do zarzucanych mu czynów w wywiadzie telewizyjnym prowadzonym przez Davida Frosta. Zostało to sportretowane w nagrodzonym Oskarami filmie Frost/Nixon.

Skąd wzięły się określenia „lewica” i „prawica”?

Atak na Kapitol

Impeachmentowym rekordzistą jest Donald Trump, którego przeciwnicy usiłowali odwołać dwukrotnie. Pierwszy impeachment dotyczył powiązań rodziny Bidenów z Ukrainą. Syn prezydenta Bidena, Hunter Biden, został zatrudniony w koncernie energetycznym Burisma — mimo braku jakichkolwiek kwalifikacji. Gdy władze ukraińskie otworzyły śledztwo w sprawie ewentualnej korupcji, jego ojciec miał naciskać w sprawie odwołania prokuratora. Prezydent chwalił się tym nawet podczas wywiadu. Trump podczas rozmowy z prezydentem Zełenskim w 2019 roku usiłował namówić stronę ukraińską do otworzenie śledztwa w sprawie Bidenów. Przeciwnicy Trumpa wszczęli procedurę impeachmentu za wymuszanie na obcym państwie podjęcia działań w prywatnym interesie. Senat uniewinnił Trumpa.

Drugi impeachment nastąpił w 2021 roku. Niezadowolony z wyników wyborów (padły oskarżenia o fałszerstwa) Trump urządził demonstrację. Jej członkowie po zakończeniu przemowy głowy państwa poszli protestować pod Kapitol. Tam doszło do zamieszek. W ich wyniku życie straciło pięć osób (dwie z przyczyn naturalnych, jedna w wyniku przedawkowania narkotyków). Prezydent Trump został oskarżony o próbę insurekcji. Podobnie jak poprzedni i ten wniosek upadł w senacie.