Efekt Streisand to rodzaj zjawiska, w którym na skutek prób wyciszania lub cenzurowania informacji dochodzi do ich nagłośnienia. Polityk przy pomocy prawników żąda od małej lokalnej gazety sprostowania niepochlebnego artykułu na swój temat, w wyniku czego sprawa zostaje nagłośniona i trafia do ogólnopolskich mediów. Firma kasuje niekorzystne opinie na swój temat, co skutkuje nagłośnieniem sprawy i w konsekwencji większą ilością negatywnych opinii. Tylko dlaczego nazwa tego zjawiska pochodzi od nazwiska znanej aktorki?
W 2003 roku Barbra Streisand pozwała fotografa Kennetha Adelmana za dystrybucję zdjęć lotniczych jej posiadłości w Malibu. Aktorka uznała to za naruszenie prywatności i zażądała 50 milionów dolarów odszkodowania. Tyle że Adelmana nie interesowała jej posiadłość. Rzeczone zdjęcie było częścią projektu prowadzonego dla California Coastal Records Project. Zgromadzono w nim ponad 12 000 zdjęć wybrzeża Kalifornii, które zostały opublikowane dla naukowców badających erozję wybrzeża. Jeszcze zanim zapadł werdykt, prasa nagłośniła sprawę i niefortunne zdjęcie obejrzane zostało blisko pół miliona razy. Zdjęcie opublikowały także agencje prasowe, więc liczba ludzi, którzy mieli okazję oglądać posiadłość aktorki, jest bez wątpienia dużo większa. Problem w tym, że przed pozwaniem Adelmana zdjęcie, było oglądane…sześć razy – z czego dwukrotnie przez prawników Streisand. Oznacza to, że szukająca prywatności Streisand sama namówiła miliony ludzi do oglądania jej domu.
Streisand przegrała sprawę a solą na ranę był nakaz pokrycia kosztów poniesionych przez Adelmana. Dwa lata później termin „efekt Streisand” zagościł na stałe w słowniku.
Mimo iż zjawisko jest doskonale znane, niektórzy wciąż mają problem ze zrozumieniem, że próba ukrycia czegoś kończy się ściągnięciem na to większej uwagi. Oto kilka ciekawych przykładów efektu Streisand.
Przykłady efektu Streisand
Protesty kierowców taksówek
Taksówkarze w ramach protestu przeciw internetowym aplikacjom typu Uber, w ciągu ostatnich lat próbowali blokować większe miasta. Miało to zwrócić uwagę mediów i polityków na działalność „nielegalnych” aplikacji typu Uber. Efekt był przeciwny do zamierzonego. Zwykli ludzie byli mocno niezadowoleni z utrudnień w komunikacji a ilość pobrań aplikacji Uber uległa zwiększeniu o 850%.
Zdjęcia Beyonce
W 2013 portal BuzzFeed opublikował 33 zdjęcia z występu piosenkarki Beyonce. Była to zwykła kolekcja zdjęć z koncertu, z drobnym wyjątkiem — na niektórych piosenkarka wyglądała jak kulturystka. Rzecznik prasowy Beyonce zwrócił się do portalu z prośbą o usunięcie tych zdjęć. Zamiast przychylić się do prośby, BuzzFeed opublikował kolejny post zatytułowany „Niepochlebne zdjęcia, które publicysta Beyonce chce ukryć”. Pierwszy artykuł przeszedł niemal niezauważony, natomiast drugi stał się hitem internetu. Zdjęcia Beyonce w komicznych pozach szybko podchwycili internauci i powstała cała masa memów.
Pirate Bay
„Zatoka piratów” to popularna strona ułatwiająca się dzielenie plikami. Sama strona PirateBay nie zawiera żadnych treści – jest jedynie wyszukiwarką plików. Od wielu lat organizacje zarządzające prawem autorski w różnoraki sposób próbują ją zamknąć. Większość procesów wytaczanych stronie, osobom za nią stojącą, lub dostawcom internetowym kończyła się zwiększeniem ruchu na stronie.
Ryan Giggs
W 2011 angielski tabloid opublikował serię artykułów na temat seksualnych wybryków różnych celebrytów. Artykuły z powodu sądowego nakazu musiały ocenzurować część nazwisk. Osobą stojąca za tym był jeden z bohaterów artykuły — piłkarz Ryan Giggs. Uchodzący za wzorowego ojca i męża piłkarz wdał się w romans z modelką Imogen Thomas i przy pomocy sądu próbował to zatuszować.
Użytkownicy Facebooka i Twittera głośno dawali wyraz swojemu niezadowoleniu z całej sytuacji, więc prawnicy Giggsa zaczęli ich namierzać, celem pociągnięcia do odpowiedzialności. Wybuchła burza. Oczywiście zakaz obowiązywał tylko na wyspach, więc gazety i serwisy informacyjne innych krajów miały używanie. Mało tego — nic nie powstrzymywało prawdziwej fali memów i złośliwych komentarzy nawiązujących do coraz głośniejszej afery. Ironii dodawał fakt, że praktycznie każdy już wiedział, o kogo chodzi, jednak nikt nie mógł o tym głośno mówić. Niezręczną sytuację rozwiązał poseł partii liberalno-demokratycznej John Hemming. Podczas przemowy w parlamencie publicznie ogłosił nazwisko piłkarza. Dzieki chroniącemu go immunitetowi konsekwencje mu nie groziły, a gazety mogły przedrukować jego słowa bezkarnie. O ironio, gdyby Giggs nie starał się o ‘kneblowanie’ prasy, prawdopodobnie do niczego by nie doszło. Artykuł opublikowany był przez zwykły tabloid, któremu mało kto wierzy. Tymczasem dzięki nagłośnieniu sprawa Giggsa obiegła cały świat.
Lista Przebojów Programu Trzeciego
Kazik jest artystą, który w swojej karierze wydał dziesiątki kultowych przebojów. Wydany w 2020 utwór „Twój ból jest lepszy niż mój„, ciężko zaliczyć do najlepszych dzieł Kazika, jednak mimo tego piosenka stała się niesamowitym hitem. Pomogła w tym afera z polityką w tle. 15 maja 2020 roku piosenka znalazła się na pierwszym miejscu notowania listy przebojów Programu Trzeciego. Już kilka minut po emisji audycji, głosowanie zniknęło ze strony. Dyrektor stacji powiedział, że dokonano manipulacji przy liczeniu oddanych głosów. Rozgłośnia oskarżona została o próbę politycznej cenzury, gdyż piosenka była jawnym szyderstwem z prezesa PiS-u, Jarosława Kaczyńskiego. Zakładając, że faktycznie doszło do jakiejś manipulacji, zastanawiająca jest błyskawiczna reakcja stacji. Jakim cudem już kilka minut po audycji, władze stacji wiedziały, że głosowanie jest ustawione? Być może na to pytanie odpowiedzi nie poznamy, znamy za to efekty całej afery. Piosenka poszybowała w różnego rodzaju rankingach, zdobyła niesamowitą darmową reklamę w środkach masowego przekazu i stała się jednym z najchętniej oglądanych teledysków na YouTube.
EDIT: wygląda na to, że przy układaniu listy faktycznie mogło dochodzić do manipulacji głosami. Z ujawnionych przez dyrekcję rozgłośni maili wynika, że Niedźwiedzki okazjonalnie zmieniał kolejność utworów na liście. Jeden z utworów został usunięty ręcznie z listy, bo „tekst koszmarny”, a inny dodany, ponieważ „szkoda, żeby wypadł po tygodniu”. Niedźwiedzki dokonywał też ręcznych korekt, gdyż uważał, że niektóre z utworów otrzymały zbyt dużą ilość głosów z fejkowych kont. Prowadzący swoich zmian dokonywał na oko. Jeśli wydawało mu się, że jakaś piosenka dostała za dużo głosów, odejmował ręcznie ich część, aby utwór wyleciał poza listę, lub spadł o kilka miejsc.
Jesli znacie jakieś ciekawe przykłady dziłania efektu Streisand, podzielcie się nimi w komentarzach.
Źródła:
https://www.bbc.com/news/uk-18458567
https://www.bbc.co.uk/news/uk-13503847
https://www.economist.com/the-economist-explains/2013/04/15/what-is-the-streisand-effect
https://kultura.onet.pl/muzyka/wiadomosci/afera-w-trojce-wszystko-co-musisz-wiedziec/rnq3krj
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Pirate_Bay_raid
https://gawker.com/5982628/beyonces-publicist-asks-internet-to-remove-unflattering-beyonce-photos-internet-turns-unflattering-beyonce-photos-into-a-meme
https://kultura.gazeta.pl/kultura/7,114628,27341965,to-mial-byc-dowod-w-batalii-z-niedzwieckim-polskie-radio-przedstawilo.html
https://spidersweb.pl/rozrywka/2021/07/20/trojka-radio-niedzwiecki-lista-przebojow