Wszyscy znamy to zjawisko: po dłuższej kąpieli skóra na palcach dłoni i stóp robi się pomarszczona. Przez lata sądzono, że jest to po prostu efekt nasiąkania skóry wodą. Jednak współczesne badania pokazują, że sprawa jest bardziej złożona — marszczenie palców to aktywny proces kontrolowany przez układ nerwowy.
Do pierwszej połowy XX wieku sądzono, że marszczenie się opuszków palców jest wywołane osmozą – procesem, w którym cząsteczki wody przenikają przez błonę, aby wyrównać stężenie roztworu po obu stronach. Nikt jednak nie potrafił wytłumaczyć dlaczego. Dopiero z czasem odkryto, że zmarszczenie nie pojawia się na dłoniach osób z uszkodzeniem nerwu pośrodkowego (biegnącego w ręce). Potwierdziło to, że marszczenie się skóry nie jest zwykłym nasiąkaniem, lecz sterowaną biologicznie reakcją.
Dlaczego palce marszczą się w wodzie?
Kiedy przebywamy w wodzie, dochodzi do lekkiego zwężenia naczyń krwionośnych w opuszkach palców. Proces ten nazywa się wazokonstrykcją. Jest to automatyczna reakcja inicjowana przez autonomiczny układ nerwowy (układ regulujący nieświadome funkcje organizmu, takie jak bicie serca, trawienie czy oddychanie). Gdy naczynia się zwężają, zmniejsza się objętość tkanki pod skórą, a naskórek — który nie kurczy się wraz z nią — zaczyna tworzyć charakterystyczne fałdy. Co ciekawe, zmarszczki zawsze tworzą ten sam wzór. Jego wygląd zależy od sposobu, w jaki zewnętrzna warstwa skóry – naskórek – jest połączona z warstwami znajdującymi się pod nią.
Jednak dlaczego organizm wywołuje taką reakcję? Tego nie wiemy na pewno, jednak najbardziej popularna hipoteza głosi, że zmarszczone palce poprawiają przyczepność w mokrym środowisku. Fałdy skóry działają podobnie jak bieżnik na oponie — ułatwiają odprowadzanie wody i zwiększają tarcie. Dla naszych przodków oznaczało to lepszą zdolność chwytania mokrych przedmiotów czy sprawniejsze poruszanie się po śliskim terenie.
Pozostaje pytanie, dlaczego skóra dłoni nie zostaje pomarszczona permanentnie, skoro z ewolucyjnego punktu widzenia jest to korzystne? Otóż nie ma nic za darmo, a w tym przypadku ceną jest zmniejszenie powierzchni czuciowej. Zmienia to sposób, w jaki odczuwamy rzeczy, których dotykamy. Podobnie jak w poprzednim przypadku jest to jak na razie jedynie hipoteza.
Źródła:
https://www.bbc.co.uk/future/article/20220620-why-humans-evolved-to-have-fingers-that-wrinkle-in-the-bath
https://www.news-medical.net/health/Why-Does-Skin-Go-Wrinkly-in-Water.aspx
https://www.medicalnewstoday.com/articles/322705